«Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի Միջին դպրոցի 6-րդ դասարանցիների միջև անցկացվող պատմական գիտելիքների ստուգման ամփոփիչ խաղ-մրցույթ

Օրը՝ մայիսի 17

Ժամը՝ 11։05

Վայրը՝ Միջին դպրոց, 3/8 դասարան
Մասնակիցները՝ 6-րդ դասարանի  սովորողներ
Պատասխանատու՝ Լևոն Միրզոյան

Նպատակը՝

• խաղ-մրցույթի ընթացքում կստեղծվի ավելի ուսուցողական մթնոլորտ
• խաղից հետո սովորողների մոտ ավելի մեծ սեր ու հետաքրքրություն կառաջանա «Պատմություն» առարկայի նկատմամբ
• սովորողների մոտ կամրապնդվի թիմային աշխատանք կատարելու հմտությունները
• սովորողների բանավոր խոսքն ավելի կզարգանա

Նախապատրաստական աշխատանքի նյութեր՝

«Հայոց պատմություն» — 6-րդ դասարանի դասագիրք

«Համաշխարհային պատմություն» — 6-րդ դասարանի դասագիրք

«Պատմության բլոգային առաջադրանքներ»

                                                  ՄՐՑՈՒՅԹԻ  ՀԱՐՑԱՇԱՐ

1. Որո՞նք էին Վանի թագավորության թշնամի պետություններն ու ցեղերն։

Ասորեստանը և Բաբելոնը

2. Ի՞նչ է Բեհիսթունյան արձանագրությունը, և ինչպե՞ս է Հայաստանը նրանում հիշատակվում։

Բեհիսրուն ժայռի վրա փորագրված եռալեզու տեքստ է գրված շիգեմենյան արքա Դարեհ Ա-ի հրամանով։ Արձանագրության բովանդակակության մեջ խոսվում է Աքեմենյան տերության մեջ ծագած ապստամբությունների, այդ երկրների թվում նաև կար Հայաստանը։

3․Ի՞նչ գիտե՞ք Գավգամելայի ճակատամարտի մասին։

Գավգամելայի ճակատամարտ, տեղի է ունեցել մ.թ.ա. 331 թվականի Ալեքսանդր Մակեդոնացու ու Դարեհ III Աքեմենյանի զորքերի միջև։ Գավգամելյան ճակատամարտը տեղի է ունեցել Գավգամելա վայրում և այդ պատճառով դրա անունը դրել են Գավգամելյան ճակատանարտ։Ճակատամարտը վերջացել է Դարեհ III զորքի ջախջախությամբ։

4․ Ներկայացրե՛ք Սալամինի ծովամարտը։

Ծովում կռվում էին Հույները և Պարսիկները։ Պարսից թագավորը համոզված էր, որ նրանք հաղթանակ կկրեն, բայց վերջում Հույները հաղթեցին նրանց։Ծովամարտը տեղի է ունեցել Ք․ա. 480թ․։

5․ Արտաշես 1-ինը ո՞ր երկրներից ետ վերադարձրեց հայկական հողերը։

Մարաստանից,Վրաստանից,Պոնտոսից և Սելևկյան պետությունից։

6․ Ի՞նչ գիտեք Արտաշես 1-ինի հողային բարեփոխման մասին։

Մոտ Ք.ա. 180 թ. Արտաշեսը հրապարակում է հրամանագիր հողային բարեփոխման վերաբերյալ, որի համաձայն` մասնավոր հողային տնտեսությունների (ագարակներ) սահմանները հստակորեն սահմանազատվում են համայնքին պատկանող հողերից: Այս հրամանագիրը մի կողմից` օրինականացնում էր ագարակատերերի մինչ այդ կատարած զավթումները, իսկ մյուս կողմից` պահպանում էր համայնքային սեփականությունը: 

7․ Ի՞նչ գիտեք Տիգրան Մեծի և Միհրդատ Եվպատորի միջև կնքված հայ-պոնտական դաշինքի մասին։

Տիգրան երկրորդը և Միհրդատ պոնտացին Ք․ա․ 94 թ․ դաշինք են կնքում։ Այն ամրապնդվում է Տիգրանի և Միհրդատի դուստր Կլեոպատրայի ամուսնությամբ։ Այդ դաշինքի համաձայն Ք․ա 93թ․ հայ-պոնտական զորքերը գնացին Կապադովկիայա, որի արքան հռոմեացիների դաշնակիցն էր։ Կապադովկիայի տարածքը միացվեց Պոնտոսին, իսկ շարժական ամբողջ գույքն ու գերիները անցան Հայոց թագավորությանը։

8․ Պոմպեոսը ինչպե՞ս կարողացավ առանց դիմադրության հանդիպելու հաղթել Տիգրան Մեծին։

Ք․ ա․ 66թ․ Պոմպեոսը հաղթեց Տիգրան Մեծի դաշնակից Պոնտոսին։ Տիգրան Մեծը հաղթեց պարթևներին, սակայն մնաց մենակ Հռոմի ու Պարթևստանի դեմ։ Տիգրան Մեծը որոշեց չպատերազմել։ Արտաշատի հաշտության պայմանագիրը կնքվել է Ք․ ա․ 66 թ․-ին Տիգրան Մեծի և Պոմպեոսի միջև։ Տիգրան Մեծը հրաժարվեց նվաճումներից։ Մեծ Հայքը ճանաչվեց հռոմեացիների բարեկամ և դաշնակից։

9․Ովքե՞ր էին պատրիկները և ովքե՞ր էին պլեբեյները։

Պատրիկները-Հռոմի քաղաքացիներն էին և նրանք ունեին բոլոր իրավունքները։

Պլեբեյները-Օտարերկրացի մարդիկ էին, որոնք ապրում էին Հռոմում և իտարբերություն պատրիկենրին չունեին շատ իրավունքները։

10․Ի՞նչ կառուցվածք ուներ Հին Հռոմի բանակը։

Այն կազմած է մոտ 6 հազար հատուկ պատրաստված զինվորներից։

11․ Ի՞նչ նմանություններ կան Տիբերիոսի հողային օրինագծի և Արտաշես 1-ինի հողային բարեփոխման միջև։

Տիբերիոսը հողային օրինագծով յուրաքանչյուր ցանկացողի տրամադրվում էր հողակտոր, քանի որ հարուստները սեփականեցրել էին հողերը և չեին ուզում դրանք վերադարձնել, իսկ Արտաշեսի բարեփոխումներով սահմանաքարեր էին դրվում հողակտորների միջև, որ հարուստները համայնքների հողակտորները չվերցնեին։

12․ Հռոմը և Կարթագենը ինչո՞ւ էին միմյանց դեմ պայքարում, և ո՞վ հաղթեց այդ պայքարում։

Հռոմն ու Կարթագենը պայքարում էին Միջերկրական ծովի արևմտյան շրջանների համար։ Այդ պայքարում հաղթեցին հռոմեացիները։

13․ Ի՞նչ գիտեք Մարկոս Կրասոսի և Արտավազդ 2-րդի հանդիպման մասին։

Ք․ա․ 54թ․ Հռոմը Կրասոսին ուղարկեց արևելք, նպատակը Պարթևստանի գրավումն էր։ Ըստ Արտաշատի պայմանագրի Հռոմը Հայաստանի դաշնակիցն ու բարեկամն էր։ Կրասոսը Արտավազդ 2-րդից պահանջում է զորք։ Սակայն նա չկատարեց Արտավազդ 2-րդի պահանջները։ Իսկ Արտավազդ 2-րդը նրան օգնություն չտրամադրեց։

14․ Ի՞նչ գիտեք Հռոմի Առաջին եռապետության մասին։

Առաջին եռապետությունը ստեղծվել է Ք․ ա․ 60 թվականին։ Առաջին եռապետերն էին Գնեոս Պոմպեոսը, Մարկոս Կրասոսը և Հուլիոս Կեսարը։

15․ Ներկայացրե՛ք հայ-պարթևական դաշինքը և Հռանդեայի ճակատամարտը։

54 թվականին Տրդատը նորից ուզում էր գահակալել Արտաշատում։ Ներոն կայսրը ուղարկում է Կորբուլոն զորավարին։ Նա իր լեգիոններով մտավ Մեծ Հայք։ Սկսվեց 10 տարի տևած պատերազմը հռոմեացիների ու հայ-պարթևական զորքերի միջև։ Տրդատը հեռանում է Ատրպատական։ 58թ․ Կորբուլոնը գրավում է Արտաշատը, հետո Տիգրանակերտը։ Վաղարշ I-ը իր զորքով մտնումէ Հայաստան, պաշարում Տիգրանակերտը։ Կորբուլոնը զինադադար է խնդրում։ Վաղարշը պահանջում է Տրդատին հայոց արքա ճանաչեն։

16․ Ներկայացրե՛ք 226 թ․ գահի համար պայքարը Պարթևստանում/ Պարսկաստանում։

Գահակալական կռիվներից Պարթևստանում Արշակունիները թուլացել էին։ 226թ Սասանյան Արշավիրը գրավում է երկրի գահը։ Այդ ժամանակներից երկիրը հայտնի է Պարսկաստան անվանբ։

17․ Հայկական արքունիքը ի՞նչ գործակալություններից էր կազմված։

Հազարապեոտւթյուն, Սպարապետություն, Սուրհանդակապետ, Թագադիր ասպետություն, Քաղաքների կառավարիչ, Արքունի թիկնապահություն։

18․ Ի՞նչ փաստաթուղթ էր «Զորանամակը»։

«Զորանամակը»-ը արքունի փաստաթուղթ է։ Նրանում նշված է, թե պատերազմի ժամանակ որ իշխանն ինչքան զորք պետք է դուրս բերի մարտադաշտ։

19․ Ներկայացրե՛ք Հայաստանի և Բաբելոնի միջև առևտուրը ըստ Հերոդոտոսի։

Հույն նշանավոր պատմիչ Հերոդոտոսը տեղեկացնում է, որ Հայաստանի և Բաբելոնի միջև առևտուրը կատարվում էր Եփրատ գետով։ Նավերը կլոր էին ու կաշեպատ։ Արմենիայում կտրում են ուռենիներ, որոնցով պատրաստում են նավի կողերը, դրանք պատում են կավե ծածկով, նավի հատակի նման։

20․ Թվարկե՛ք այն արհեստները, որոնցով զբաղվում էին հայերը։

Դարբնությունը, զինագործությունը, ոսկերչությունը, քարագործությունը, փայտամշակությունը, կաշեգործությունը, մանածագործությունը և գորգագործությունը։

1.  Վանի թագավորության զորքը ինչքա՞ն էր և ի՞նչ զորատեսակներից էր կազմված։

Վանի թագավորությունը մոտ 350-հազար էր։ Այն կազմված էր հեծելազորից, հետևակից և մառտակարգերից։

1.  Ի՞նչ փաստաթուղթ էր «Զորանամակը»։

Զորանամակը Մեծ Հայքի ռազմական ուժերի քանակի և դասակարգման մասին պետական վավերագիր կամ ուրույն հրովարտակն է։

1. Ի՞նչ ճյուղերից էր բաղկացած Հին Հայաստանի գյուղատնտեսությունը։

Հին Հայաստանում գյուղատնտեսությունը բաղկացած էր հողագործությունից և անասնապահությունից։

1. Թվարկե՛ք այն արհեստները, որոնցով զբաղվում էին հայերը։

Գորգագործություն, զինագործություն, ոսկերչություն, քարագործություն, փայտամշակություն, կաշեգործություն, մանածագործություն, դարբնություն։

1. Ի՞նչ նշանակություն ուներ ներքին ու արտաքին առևտուրը Հին Հայաստանում։

Տնտեսության զարգացման համար կարևոր նշանակությունն էր առևտուրը։

1.  Ի՞նչ նշանավոր քաղաքներ գիտեք։ 

Արտաշատ, Տիգրանակերտ։

1․ Տրդատ 3-րդը ե՞րբ դարձավ Հայոց թագավոր, և ինչո՞ւ բանտարկեց Գրիգոր Պարթևին։

Տրդատ 3-ը թագավոր է դարձել 287 թվականին։ Նա Գրիգոր Պարթևին բանտարկել է, քանի որ Անահիտ աստվածուհուն նվիրած տաճարին զոհեր մատուցելուց Գրիգորը արարողությանը չէր մասնակցել։

2․ Ներկայացրե՛ք Մծբինի խաղաղության պայմանագիրը։

298թ․ մբինում կնքվում է հռոմեապարսկական 40-ամյա խաղաղության պայմանագիրը։ Մեծ Հայքի թագավորությունը վերականգնում է իր ամբողջականությունը։

3․ Հայկական արքունիքը ի՞նչ գործակալություններից էր կազմված։

Սպարապետություն, հազարապետություն, թագադիր ասպետություն և արքունի թիկնապահությունը։

4․ Ի՞նչ գործառույթներ ունեին այդ գործակալությունները։

Հազարապետությունը կառավարում էր երկրի տնտեսական կյանքը և պետական շինարարությունը։ Ռազմական ոլորտը տնօրինում էր սպարապետություն գործակալությունը։

Առաջադրանք՝ 

1. Արշակունիների իշխանությունը ու՞մ օրոք դարձավ ժառանգական, գրե՛ք դրա նշանակությունը։

Արշակունիների իշխանությունը դարձավ ժառանգական Վաղարշ II-ի օրոք:

1. Ներկայացնել 226 թ․ գահի համար պայքարը Պարթևստանում/ Պարսկաստանում։

Սասանյան Արտաշիրը գրավում է երկրի գահը: Այդ ժամանակվանից մեր հարևան երկիրը հայտնի է Պարսկաստան անունով: Պարթև Արշակունիներին պաշտպանող հայ Արշակունիները դարձան Սասանյանների հարստության հակառակորդը: Արտաշիր I Սասանյանի փորձը տապալելու նաև Հայաստանում գահակալող Արշակունիներին, ավարտվում է պարտությամբ:

1. Ովքե՞ր էին Տրդատ արքայազնը և Գրիգոր Պարթևը։

Տրդատ Գ (255 կամ 250-330), Մեծ Հայքի Արշակունի թագավոր 278 թվականից։ Հայոց թագավոր Խոսրով Բ Արշակունու (253-261) որդին։ Սուրբ Գրիգոր Լուսաորիչը, Գրիգոր Պարթև (239–325/326), Հայոց առաջին եպիսկոպոսապետ 302-ից, համաքրիստոնեական տոնելի սուրբ։

1. Պարսից մոգերը ի՞նչ քաղաքականություն էին իրականացնում Մեծ Հայքում։

Հայերին պարտադրում էին զրադաշտականություն (մազդեզականություն), որը Պարսկաստանում պետական կրոն էր։

ԿԱՏԱՐԵ՛Ք ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐԸ։

1․ Հայոց ո՞ր թագավորի օրոք Քրիստոնեությունը սկսվեց տարածվել Հայաստանում։

301 թվականին՝ Հայոց Տրդատ Գ Մեծ թագավորի օրոք,  քրիստոնեությունը պաշտոնապես հռչակվել է Մեծ Հայքի թագավորության պետական կրոն և սկսել բռնի կերպով տարածվել ամբողջ Մեծ Հայքի տարածքում։ 

2․ Ի՞նչ քաղաքականություն էր վարում Վաղարշ 1-ին Արշակունին Մեծ հայքի նկատմամբ։

3․ Ներկայացրե՛ք հայ-պարթևական դաշինքը և Հռանդեայի ճակատամարտը:

4․ Ինչպե՞ս Տրդատ 1-ինը բազմեց հայոց գահին։

Կատարել առաջադրանքները՝

1. Ներկայացրե՛ք Կրասոսի արշավանքը Արևելք և Արտավազդ 2-րդի դիրքորոշումը:

Տիգրան մեծից հետո գահ է բարձրանում նրա որդի՝ Արտավազդ2-րդը, նա ևս Արտաշեսյան տոհմի վառ ներկայացուցիչներից էր։ Նա ստացել է հիանալի կրթություն։ Ք․ա․ 54թ․ Հռոմն արևելք ուղարկեց Կրասոս զորավարին, որի նպատակն էր գրավել Պարթևստանը։ Հայաստանը ըստ Արտաշատի պայմանագրի համարվում էր Հռոմի դաշնակիցը և բարեկամը։ Կրասոսը Արտավազդ 2-ից պահանջում է օգնական զորք, սակայն արքան մերժում է նրան, քանի որ հռոմեացի զորավարը չկատարեց արքայի պայմանը, որ բխում էր հայաստանի շահերից։ Ք․ա․53 թ․ Կրասոսը սկսում է արշավանքը, բայց նույն թվականի գարնանը նա խայտառակ պարտություն է կրում և սպանվում ։ Հայ և պարթև արքաները բարեկամության դաշինք կնքեցին ։ Դաշինքը ամրապնդվեց պարթևների արքայազն Բակուրի և Արտավազդ 2րդ ի քրոջ ամուսնությամբ։

1. Ի՞նչ ընթացք ունեցավ Անտոնիոսի արշավանքը։

Շուտով արևելք արշավեց մեկ այլ հռոմեական զորավար Անտոնիոս ը, որը նույնպես ծրագրել էր նվաճել Պարթևստանը։ Նա, ելնելով Կրասոսի սխալներից, նախընտրեց արշավել Հայաստանի տարածքով, ինրպես ժամանակին խորհուրդ էր տվել Արտավազդ2-ը։ Հայոց արքան կրկին ստանձնեց Արտաշատի պայմանագրով ,ունեցած պարտավորությունները։ Նա Անտոնիոսին տրամադրեց օգնական զորք և թույլատրեց պարթևների դեմ արշավել Հայասատանի տարածքով։Անտոնիոսը հարյուր հազարանոց բանակով Ք․ա․36թ սկսեց ռազմարշավը, սակայն խայտառակ պարտություն կրեց։ Հռոմեացիները այս արշավանքի ընթացքում կորցրի 44հազար զինվոր։ Անտոնիոսի զորքը հետ քաշվեց Հայաստան, հայերը ապաստան տվեցին հռոմեացիներին։ Անտոնիոսը իր պարտության մեղքը բարդում է Արտավազդ 2-ի վրա։ Ք․ա․34 թ հռոմեական զորքերը անակնկալ կերպով ներխուժում են Հայաստան։ Արքան արյունահեղությունից խուսափելու նպատակով գնում է բանակցությունների սակայն խաբեությամբ ձերբակալվում և տարվում է Եգիպտոս։ Մեծ հայքի թագավոր է նշանակվում Արտավազդի որդի՝ Արտաշեսը, սակայն նա էլ ի վիճակի չէր պայքարելու հռոմեացիների դեմ։ Անտոնիոսը եգիպտոսում պահանջում է , որ գերեվարված Արտավազդ 2-րդ ու նրա ընտանիքը խոնարհվեն և երկրպագեն իր կնոջը՝ Կլեոպատրային, դրա դիմաց խոստանալով ազատություն։ Սակայն վեհանձն արքան և նրա ընտանիքն արհամարհեցին Անտոնիոսին ՝ գերադասելով արժանապատիվ մահ։ Ք․ա․31թ․ Արտավազդ 2-ը և հայոց թագուհին մահապատժի են ենթարկվում։ Իսկ երկու արքայորդիները մնացին պատանդության մեջ և ուղարկվեցին Հռոմ։

1. Հին հույն պատմիչ Պլուտարքոսը և Դիոն Կասիոսը ի՞նչ վկայություններ ունեն Արտավազդ 2-րդ մասին։

Հին հույն պատմիչ Պլուտարքոսը Արտավազդ 2-րդ ի մասին վկայում է , որ հայոց արքան հորինում էր ողբերգություններ, գրում էր ճառեր ու պատմական երկասիրություններ, որոնցից մի քանիսը մինչ այժմ պահպանվել են։

1. Ինչո՞վ է նշանավորվել Արտաշես 2-րդի կառավարումը։

Ք․ա․ 30թ․ Արտաշես 2րդ ը իր զորքով վերադառնում է Պարթևստանից և ազատագրում Հայաստանը, նա ջախջախում է Հռոմի դաշնակից Ատրպատականի արքային և նրա երկիրը միացնում մեր երկրին։ Արտաշես 2-րդ ը ջանքեր է գործադրու մ , որպեսզի գերությունից ազատիև հայրենիք վերադարձնի իր եղբայրներին , սակայն չի կարողանում։ Արտաշես 2-րդ օգտվելով տասնամյա խաղաղության ժամանակամիկջոցից շենացրեց ու կրկին հզորացրեց երկիրը։Նա հատեց դրամներ՝ իր պատկերով ,,Արքայից արքա,, մակագրությամբ։ Ք․ա․ 20 թ․ հռոմեական զորքերով Հայաստան ուղարկվեց Արտավազդ 2րդ ի պատանդ տարված որդիներից Տիգրանը։ Նա 14տարի ապրել էր հռոմեացիների մեջ, ուստի Հռոմում կարծում էին , որ Հայաստանի գահին նա կլինի հռոմեասեր գործիչ։ Երբ հռոմեական զորքը հատում էր Հայաստանի սահմանը Արտաշես 2-րդ ը անհայտ հանգամանքներում սպանվեց,տեղի ունեցավ իշխանափոխություն և գահ բարձրացավ Տիգրան 3-րդ -ը։

1. Ովքեր էին վերջին Արտաշեսյան գահակալները։

Տիգրան 3-ը Մեծ Հայքում իշխեց Ք․ա․20թ-ից մինչև Ք․ա․8 թ-ը։Հռոմեացիները նրան գահ էին բարձրացրել պայմանով ,որ Հայաստանի հաջորդ արքային նույնպես պետք է նշանակեն իրենք, սակայն հռոմեացիները իրենց հաշվարկներում սխալվեցին։ Հայաստանում որոշ ժամանակ իշխելուց հետո Տիգրան 3-րդ ը գերադասեց հայոց երկրի շահերը։ Շատ լավ գիտակցելով, թե որքան կարևոր է Հայաստանի համար սեփական ժառանգական իշխանությունը, նա գահաժառանգ հռչակեց Տիգրան անունով իր որդուն։ Տիգրան 3-րդի մահից հետո ՝ գահ բարձրացավ Ք․ա․8թ Տիգրան 4-րդը։ Հռոմեացիները չհաշտվելով Հայաստանում իրենց ազդեցության կորստի հետ, Ք․ա․5թ-ին ուժով գահ բարձրացրին Արտավազդ 3րդին, նա Արտավազդ 2րդի որդին էր։ Նա 29տարի ապրել էր Հռոմում և դարձել էր խիստ հռոմեասեր գործիչ։ Այդ պատճառով հայերը Ք․ա․2 թ-ին գահընկեց արին Արտավազդ 3րդ-ին, և կրկին գահ բարձրացավ Տիգրան 4 -րդը։Այս անգամ նա կառավարեց իր քույր Էրատոյի հետ։ Հռոմը ստիպված էր հաշվի նստել հայերի հետ։ Ք․հ ․ 1թ-ին հյուսիսային լեռնականների դեմ մղված պատերազմում հայոց արքան զոհվեց, իսկ թագուհի Էրատոն հրաժարվեց գահից։ Այսպիսով Արտաշեսյան արքայատոհմը անկում ապրեց։

Առաջադրանքներ՝

1․ Ե՞րբ ձևավորվեց Առաջին Եռապետությունը և ովքե՞ր էին Առաջին եռապետերը։

Առաջին եռապետությունը ստեղծվել է մ.թ.ա. 60-ին՝ Հուլիոս Կեսարի, Գնեոս Պոմպեոսի և Մարկոս Կրասոսի միջև կայացած համաձայնությամբ։ Նրանք միմյանց և կողմնակիցների միջև բաժանել են պետական պաշտոններն ու նահանգների կառավարումը, հենվել լեգիոնների ուժի, պոպուլյարների, հեծյալների և նոբիլիտետի աջակցության վրա։ Կազմալուծվել է մ.թ.ա. 53-ին՝ Կրասոսի մահից հետո և Կեսարի ու Պոմպեոսի հարաբերությունների սրման հետևանքով։

2․ Ո՞վ հաղթեց «Քաղաքացիական պատերազմում»։

Հաղթեցին Պամպեոսի կողմնակիցները։

3․ Ի՞նչ էր պրինցիպատը։

Պրինցիպատ, Հին Հռոմում վաղ կայսրության ժամանակաշրջանում (մ․թ․ա․ 193 թ.) ձևավորված միապետության յուրահատուկ ձևի պայմանական անվանումը պատմական գրականության մեջ։ Օկտավիանոս Օգոստոսը մ․թ․ա․ 29-ից մինչև 28-ին դարձել է սենատի պրինցեպս՝ ծերակուտականներից առաջինը (այստեղից էլ Պրինցիպատ անվանումը)։

Իրական իշխանությունը գտնվել է կայսեր բյուրոկրատական ապարատի ձեռքին, որի գործունեության ոլորտը աստիճանաբար ընդլայնվել է։

4․ Ինչպե՞ս էր դրսևորվում Հռոմեական ոսկեդարը։

5․ Ինչո՞ւ Հռոմեական կայսրությունը տրոհվեց մասերի։

Առաջադրանք՝

1․ Հռոմը և Կարթագենը ինչու էին միմյանց դեմ պայքարում, և ո՞վ հաղթեց այդ պայքարում։

2․ Ի՞նչ գիտեք Սկիպիոն Աֆրիկացու մասին։

3․ Ներկայացրե՛ ք Հռոմի և Սելևկյանների պայքարը։

4․ Գրաքոս եղբայրները ի՞նչ բարեփոխումներ էին առաջարկում։

5․ Ի՞նչ նմանություններ կան Տիբերիոսի հողային օրինագծի և Արտաշես 1-ինի հողային բարեփոխման միջև։

6․ Ի՞նչ գիտեք Կոռնելիոս Սուլլայի մասին։

7․ Ովքե՞ր էին գլադիատորները և ի՞նչ գիտեք Սպարտակի ապստամբության մասին։

ՊԱՏՐԱՍՏՎԵ՛Ք ՆԵՐԿԱՅԱՑՆԵԼՈՒ։

Ալեքսանդր Մակեդոնացի։

Հելլենիստական աշխարհը։ / դասագիրք 91-102 էջ

ԿԱՏԱՐԵ՛Ք ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐԸ

1. Փիլիպոս Երկրորդը ինչպե՞ս հզորացրեց Մակեդոնիան և գրավեց Հունաստանը։
   Տարիներ շարունակ Հունաստանի առանձին քաղաք-պետությունները ձևավորում էին ռազմաքաղաքական դաշինքներ, որոնք ծառայում էին ազգակից պոլիսների միացյալ շահերին։ Այդ կառույցների անդադար իրարամերժ պայքարի արդյունքում ծնվում ու կազմալուծվում էին զանազան ալյանսներ։ Գլուխ բարձրացնող Մակեդոնիան նույնպես ուրվագծվում էր որպես լուրջ քաղաքական գործոն։ Իրավիճակը ավելի էին խորացնում տնտեսական հանգամանքները. ամբողջ հունական աշխարհը ողողված էր բազմաթիվ գործազուրկ ռամիկներով, որոնք պատրաստ էին իրենց ծառայությունները առաջարկել ցանկացած կողմին, նույնիսկ թշնամուն։ Ի լրումն ամենի, Աքեմենյան Պարսկաստանը, հունական աշխարհի վաղեմի թշնամին, օգտագործում էր ամեն հնարք պոլիսների միջև հակասությունները սրացնելու համար։
2. Ի՞նչ գիտեք Ալեքսանդր Մակեդոնացու մասին։
   Մակեդոնական գահին բազմել է քսան տարեկան հասակում՝ հոր՝ Փիլիպոս II-իդավադիր սպանությունից հետո։ Ժառանգել է կայացած պետություն և մարտունակ բանակ, որի շնորհիվ էլ կարողացել է իրականացնել ռազմական և քաղաքական հավակնոտ ծրագրեր։ Սկզբում նա ամրացնում է երկրի հյուսիսային սահմանները և վերջնականապես հնազանդեցնում Հունաստանիքաղաք-պետություններին։ Մ․թ․ա․ 334 թվականին Ալեքսանդրն սկսում է իր նշանավոր արևելյան արշավանքը և յոթ տարում նվաճում ամբողջ Աքեմենյան Պարսկաստանը։
3. Ալեքսանդր Մակեդոնացին ինչպե՞ս հաղթեց Աքեմենյան Պարսկաստանին։
   Մ․թ․ա․ 331 թվականի ամռանը Ալեքսանդրի բանակն անցնում է Եփրատ և Տիգրիս գետերը և ճանապարհ բռնում դեպի Մարաստան։ Պարսկական բանակը Դարեհ III Աքեմենյան արքայի գլխավորությամբ, արյաց երկրի մեծ հարթավայրում սպասում էր մակեդոնական բանակի հարձակմանը։ Մ․թ․ա․ 331 թվականիհոկտեմբերի 1-ին Գավգամելա բնակավայրի շրջակայքում տեղի է ունենում Ալեքսանդրի և Դարեհի բանակների վճռական ճակատամարտը։ Գավգամելայի ընդարձակ հարթավայրը (ի տարբերություն Իսոսի) հարմար էր պարսկական զորքի ծավալման համար։ Կուրցիուս Ռուֆուսը հաղորդում է, որ Ալեքսանդրը ուներ 40 հազար հետևակ և 7 հազար հեծյալ։
4. Ի՞նչ եք հասկանում հելլենիզմ ասելով։
   Հելլենիզմը, գործնականում, հիմնականում կենտրոնացած է բազմաստվածային և անիմիստական պաշտամունքի շուրջ:
5. Ալեքսանդրից հետո նրա տերությունը քանի պետության բաժանվեց։
   Ալեքսանդր Մակեդոնացու կայսրության բաժանումը տեղի է ունենում մ․թ․ա․ 280-ական թվականներին։ Արդյունքում՝ Մակեդոնիայի աշխարհակալության տրոհման և առհասարակ՝ Ալեքսանդրի արշավանքների հետևանքով պատմության թատերաբեմ են դուրս գալիս տասնյակ նոր պետություններ։ Դրանց թվում էին երեք խոշոր հելլենիստական պետությունները, որոնք էլ համարվում էին Մակեդոնիայի աշխարհակալության իրավահաջորդները։ Դրանք էին Պտղոմեոսյան Եգիպտոսը, Պարգամոնյան Հունաստանը և Սելևկյան կայսրությունը։ Սելևկյանների կայրությունն իր ժամանակաշրջանի հիմնական հելլենական մշակույթի կենտրոնն էր, որտեղ կենտրոնացել էին հունական քաղաքական էլիտան։ Հույն ժողովուրդը սկսեց արտագաղթել բուն Հունաստանից դեպի Սելևկյանների կայսրություն։
6. Մագնեսիայի ճակատամարտը ի՞նչ նշանակություն ունեցավ Սելևկյան պետության համար։
   Ք. ա. 190 թվականին Մագնեսիա քաղաքի մոտ Սելևկյանները ծանր պարտություն կրեցին հրոմեացիներից: Ասորիքը միացվեց հայոց տերությանը: Դա Սելևկյան պետության վերջն էր:
7. Ինչպե՞ս Տիգրան Մեծը բազմեց Սելևկյան գահին։
   Երկիրը բզկտվում էր գահակալական կռիվներից և նրանք հրավիրեցին հայոց արքա Տիգրան Մեծին ղեկավարելու երկիրը:
8. Որո՞նք էին հելլենիստական մշակույթի ձեռքբերումները։

1. 

ՊԱՏՐԱՍՏՎԵ՛Ք ՆԵՐԿԱՅԱՑՆԵԼՈՒ։

Տիգրան Մեծի տերությունը։

Հայ-հռոմեկան պատերազմները։ 6-րդ դասարանի դասագիրք։ էջ 98-104

Դիտե՛ք նաև՝ «Tigran the Great», «Տիգրան Մեծ»,

ԿԱՏԱՐԵ՛Ք ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐԸ։

ՊԱՏՐԱՍՏՎԵ՛Ք ՆԵՐԿԱՅԱՑՆԵԼՈՒ։

Տիգրան Մեծի տերությունը։

Հայ-հռոմեկան պատերազմները։ 6-րդ դասարանի դասագիրք։ էջ 98-104

Դիտե՛ք նաև՝ «Tigran the Great», «Տիգրան Մեծ»,

ԿԱՏԱՐԵ՛Ք ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐԸ

Տիգրան Մեծի տերության սահմանները որտե՞ղ էին հասնում, և ինչքա՞ն էր Տիգրանի բանակի թիվը։

Տիգրան Մեծի տերության սահմանները և ազդեցության գոտին ձգվում էր Եգիպտոսից ու Միջորկրական ծովից մինչև Հնդկաստան, Կովկասյան լեռներից և Կասպից ծովից մինչև Պարսից ծոց և Հնդկական օվկիանոս: Բանակի թիվը հասնում էր 300 հազարի: Դրա մեջ ընդգրկված էին նաև նվաճված երկրների բանակները: Բուն հայակական զորքը կազմում էր շուրջ 120 հազար: 

Ի՞նչ գիտեք Տիգրանակերտ մայրաքաղաքի մասին։

Տիգրանակերտ մայրաքաղաքը հիմնվեց մի վայրում, որը Հայոց հողում էր և համեմատաբար կենտրոնական դիրք էր գրավում տերության մեջ: Այստեղ թագադրվել էր արքայազն Տիգրանը:

Ինչպե՞ս սկսվեց հայ-հռոմեական պատերազմը։

Հայ-հռոմեական պատերազմը սկսվեց Լուկոլլոսի հարձակումով Ք.ա. 69 թ. գարնանը: Պոնտոսի արքա Միհրդատը պարտվելով հռոմեացիներին փախավ Հայաստան, նրան հետապնդող Լուկոլլոսը պահանջեց հայերից հանձնել նրան, ինչից էլ Տիգրան Մեծը հրաժարվեց, որն էլ դարձավ պատերազմի պատճառը:

Ինչո՞ւ պաշտոնազրկվեց Լուկուլլոսը։ Ներկայացրե՛ք Արտաշատի պայմանագիրը։

Լուկոլլոսը պաշտոնազրկվեց Տիգրանակերտի մոտ մղված հայերի հաղթանակից հետո: Հայոց զորքերի օգնությամբ Միհրդատը ազատագրեց Պոնտոսը: Լուկոլլոսին փոխարինեց հռոմեացի զորավար Պոմպեոսը:

Ք. ա. 66թ. Արտաշատում Տիգրան Մեծի ու Պոմպեոսի կողմից ստորագրվեց հայ-հրոմեական հաշտության պայմանագիրը: